Bewonderd en verguisd: leven en werk van Snouck Hurgronje

Christiaan Snouck Hurgronje (1857-1936) is een van de belangrijkste geleerden uit de Nederlandse en Indonesische geschiedenis en tevens een sleutelfiguur in het koloniale bestuur van Nederlands-Indië. In zijn eigen tijd wordt hij bewonderd vanwege zijn kennis en optreden, maar uiteindelijk ook bekritiseerd om zijn steeds vooruitstrevender ideeën.   Na zijn dood wordt hij vereerd door zijn oud-studenten. Omstreeks 1980 wordt zijn leven echter in een ander daglicht gezet. Nu wordt hij door sommigen gezien als een spion die tot de islam was overgegaan om het vertrouwen van informanten te winnen en vervolgens de grondslag had gelegd voor een morele rechtvaardiging van de bloedige Atjehoorlog.

Een genuanceerde beoordeling van het leven en werk van Snouck is op zijn plaats. In ieder geval is hij een geniale student en een moedige en baanbrekende wetenschapper, grondlegger van de moderne islamwetenschap en schrijver van indrukwekkende boeken. Hij wordt in zijn leven gesteund en verzorgd door zijn moeder, zijn zus Jacqueline en zijn drie echtgenotes. Hij is een groot kenner van de Arabische, Soendanese, Javaanse en Atjehse samenlevingen van zijn tijd, lange tijd een overtuigd imperialist, omdat koloniaal bestuur nu eenmaal het goede zou brengen.

 

Hij is ook de architect van de Nederlandse islampolitiek in Nederlands-Indië, waarin de overheid zich zo min mogelijk met de godsdienst moet bemoeien, maar haar ambtenaren begrip moet proberen bij te brengen voor de godsdienst van de meeste Indonesiërs.

Snouck is ook de man die zich in de koloniale samenleving van Batavia en Weltevreden niet thuis voelt, maar opbloeit toen hij met het koloniale leger op expeditie kan gaan. En hij is gelukkig met het leven met zijn Soendanese echtgenotes Sangkana en Buah.

Maar hij is ook de man die amateurisme, opportunisme of halfslachtige inzet van anderen inclusief zijn studenten en promovendi genadeloos afstraft. Iemand die een soms onvoorspelbaar humeur had, deels veroorzaakt door zijn fysieke ongemakken. Door streng en stug optreden mensen beschadigt en van zich vervreemdt, en compromisloos onrechtvaardigheden en in zijn ogen onjuiste opvattingen bestrijdt.

Snouck heeft een rijk leven geleid. Fragmenten daaruit komen in deze tentoonstelling aan de orde.