Scheepsprenten

De scheepvaart had een centrale plaats in de economie en het aanzien van de welvarende Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Tekenaars, schilders en prentmakers specialiseerden zich in de weergave van schepen op het water of op de oever. Het schip werd zelfs een hoofdthema in de beeldende kunst. De schilder, tekenaar en prentmaker Reinier Nooms (1623-1664) had zelf gevaren en signeerde zijn werken regelmatig met Zeeman. Vanaf ongeveer 1650 legde hij zich toe op het etsen van schepen en topografische voorstellingen. Nooms blonk uit door zijn zorgvuldigheid in de weergave van zeeslagen en schepen en zijn werken hebben daardoor een historische waarde. Dankzij zijn prenten is bekend welke schepen en boten in de zeventiende eeuw werden gebruikt.

In de achttiende eeuw bleef de populariteit van scheepsprenten onverminderd. Gerrit Groenewegen (1754-1826) was als zoon van een scheepstimmerman ook opgeleid in dat beroep, maar werd kunstenaar na een ongeluk waarbij hij zijn rechteronderbeen verloor. Hij tekende en etste hoofdzakelijk schepen en topografische voorstellingen van Rotterdam. Evenals Nooms stond Groenewegen bekend om zijn natuurgetrouwe voorstellingen en ook hij publiceerde talrijke series met scheepstypen. Bijzonder is een Zeilschip op een stormachtige zee van Johannes Christianus Schotel (1787-1838), een Dordtse tekenaar en schilder, die zich specialiseerde in de weergave van schepen, vaak tegen een dreigende achtergrond van lucht en water. Zijn manier van werken was een voortzetting van de traditie van de zeventiende-eeuwse zeeschilders.

Een ander belangrijk genre in de prentkunst was reproductiegrafiek. De vele geschilderde marines zijn in prent gebracht ter verspreiding van de voorstellingen. De Amsterdamse Cornelis Ploos van Amstel (1726-1798) werkte bijvoorbeeld naar de tekeningen van Ludolf Bakhuizen (1630-1708) en van Willem van de Velde II (1633-1707). Vaak baseerde Ploos zich op werk dat zich in zijn eigen collectie bevond. Ook Dirk de Jong (werkzaam 1779-1805), een Rotterdamse tekenaar en etser werkte naar andere kunstenaars, zoals naar Hendrik Kobell (1751-1779) die was gespecialiseerd in stads- en riviergezichten en maritieme voorstellingen. Een belangrijk kenmerk van alle scheepsprenten is dat ze een natuurgetrouw beeld geven en mede daarom waardevol zijn voor onze kennis over de voorkomende vaartuigen.